Tàu cá Composite của Yanmar đang hoạt động thí điểm tại vùng biển Khánh Hòa

THỊ TRƯỜNG TIỀM NĂNG

Người Nhật nổi tiếng về thực đơn sashimi (cá tươi, dùng ăn sống) nhưng xứ hoa anh đào cũng là thị trường khó tính. Trong các loại hải sản, cá ngừ đại dương (CNĐD) rất được nước này ưa chuộng, do đó đã có nhiều doanh nghiệp tìm cơ hội để trở thành lựa chọn số 1 của người Nhật khi làm món này, trong khi chỉ có khoảng 20% CNĐD đạt chất lượng xuất sang Nhật. Theo thống kê, Việt Nam xuất khẩu (XK) loại cá này nhiều nhất chỉ đạt 560 triệu USD. Tuy nhiên, nếu lượng cá XK được bảo quản tốt thì giá trị đạt ít nhất 1,5 tỷ USD. Năm 2013, sản lượng đánh bắt cá ngừ tại các tỉnh Nam Trung bộ dù vẫn tăng nhưng giá rớt thảm nhất trong vòng 10 năm qua, có lúc chỉ còn 40 ngàn đồng/kg. Nguyên nhân thì nhiều, nhưng chung quy là do thương lái ép giá, bởi lực lượng này mới có quyền phán quyết về chất lượng cá - vấn đề then chốt để quyết định giá mua.

Theo đánh giá của Tập đoàn Yanmar (Nhật Bản), một trong những doanh nghiệp hàng đầu về CNĐD, nguyên nhân loại cá này của Việt Nam có chất lượng thấp là do khâu bảo quản và lộ trình đánh bắt chưa đúng. Ngư dân Việt luôn sử dụng phương pháp truyền thống để xử lý sau khi câu, như dùng gậy đập cho cá chết trước khi chuyển xuống khoang đông lạnh, như vậy sẽ làm chất lượng cá giảm. Thế nhưng, theo nghiên cứu của các chuyên gia, thì khi cá ngừ mắc câu cần dùng hệ thống điện làm tê cá, sau đó đưa lên bờ dùng dao hoặc thiết bị chuyên dụng chọc não, tủy sống, moi hết ruột, cắt vây đuôi... rồi đưa vào hầm ngâm lạnh chuyên biệt. Ông Yukio Kikuchi - Giám đốc dự án phát triển ngành khai thác cá ngừ Việt Nam bền vững của Tập đoàn Yanmar - cho biết, nếu ngư dân Việt Nam chủ động thay đổi cách làm, sử dụng công nghệ vào khai thác thì nguồn lợi từ CNĐD mang lại sẽ cao gấp nhiều lần hiện nay, tuy nhiên, do họ có thời gian bám biển ngắn, chi phí lại cao nên hiệu quả còn thấp, cần thay đổi từ tư duy đến công nghệ.

TRỞ THÀNH ĐỐI TÁC VỚI NHẬT

Hiện Tập đoàn Yanmar đã hạ thủy chiếc tàu cá vỏ composite đầu tiên đưa vào khai thác thí điểm. Đây là loại đã sử dụng nhiều ở Nhật, có khả năng tiết kiệm tới 30% nhiên liệu so với tàu vỏ gỗ truyền thống cùng kích cỡ ở Việt Nam. Theo kế hoạch, phía Yanmar sẽ triển khai tại ba tỉnh Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa với 180 chiếc, mục tiêu nâng cao thu nhập cho ngư dân Việt Nam thông qua việc giảm chi phí đánh bắt bằng cách sử dụng phương tiện, công nghệ hiện đại và tăng giá khi chất lượng cá được nâng cao. "Hầu hết các loại CNĐD của Việt Nam đều đạt chuẩn XK dạng sashimi. Do đó, đây là cơ hội lớn của ngư dân Việt Nam trong việc hợp tác với phía Nhật", ông Yukio Kikuchi khẳng định.

Không chỉ ngư dân Việt được tiếp cận công nghệ từ Nhật, mà còn có thể tham gia CP. Theo đó, những đối tác của Yanmar cam kết sẽ đầu tư 50% tiền mặt vào tàu, ngư dân đóng 50% giá trị còn lại theo hình thức góp CP, mỗi người sẽ là chủ nhân con tàu đó và lái ra biển khai thác sau khi được đào tạo một cách chuyên nghiệp và công nghệ do Yanmar cung cấp. Sản phẩm khai thác sẽ được xuất qua Nhật với giá cao,  khoảng 12 USD/kg. Sau khi trừ cước vận tải sẽ chia đều lợi nhuận đó ra cho các bên. Theo Yanmar, để dự án này đạt hiệu quả, ngư dân Việt Nam nên hình thành mô hình tổ đội, khoảng 5 tàu một tổ để gắn kết trách nhiệm, hạn chế rủi ro khi ra khơi. Nếu mô hình thành công, ngư dân có thể mua lại 50% CP còn lại để sở hữu 100% giá trị tàu cũng như công nghệ khai thác.

Tuy mới triển khai thí điểm nhưng theo ông Phạm Ngọc Tuấn - Phó cục trưởng Cục Khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản (Tổng cục Thủy sản) thì mô hình trên rất được tổng cục ủng hộ và mong muốn phía Yanmar sớm triển khai. Ngư dân Mai Thành Phúc (xã Phước Đồng, TP.Nha Trang), cho biết: "Nghe qua mô hình này chúng tôi rất ngỡ ngàng, nhưng xét kỹ thì thấy khả thi. Ngư dân mình đang sống nhờ nghề truyền thống, nhưng các nước giàu như Nhật, họ áp dụng công nghệ và thành công thì sao mình không học hỏi và làm theo?".     

Tàu composite của Yanmar dài 18,5m, rộng 4,5m, trọng lượng 50 tấn, vận tốc hơn 11 hải lý/giờ, công suất máy 350CV, chịu được sóng gió cấp 7-8, có thể bố trí cho thủy thủ đoàn tám người. Giá mỗi chiếc khoảng 6 tỷ đồng, kể cả trang thiết bị và ngư cụ.

Báo Công an Thành Phố Hồ Chí Minh