Trung quốc và Hàn quốc cũng đang xúc tiến phái cử giáo viên cũng như đẩy mạnh mở trường ngoại ngữ. Nguồn nhân sự thông hiểu tiếng bản xứ cũng như lĩnh hội được phong cách làm việc nước bản xứ là “cơ sở hạ tầng” vô cùng quý giá cho kinh doanh tại nước ngoài. Chiến lược phát triển tại Châu Á có vẻ sẽ tập trung ở “cuộc chiến” tranh giành nguồn nhân lực này trong thời gian tới.

Khi bước chân vào lớp học tiếng Nhật, chúng tôi cảm thấy một không khí sôi sục, tràn đầy nhiệt huyết “tôi muốn làm về kiểm tra sản phẩm điện gia dụng”, “tôi muốn học về ngành sơn xe ô tô”... là những câu trả lời mà các học viên gần như thét lên bằng tiếng Nhật ngay khi giáo viên chưa kịp kết thúc câu hỏi. Đó là không khí sôi nổi tại trường tiếng Nhật của công ty đào tạo nhân lực Esuhai, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam.

Từ Chourei “Báo cáo đầu ngày” cho đến công việc cơ khí

Công ty Esuhai được thành lập bởi Giám đốc Lê Long Sơn, người đã từng du học tại Nhật Bản về ngành kỹ thuật khuôn mẫu. Tại đây, công ty đào tạo học viên từ khi chưa có kiến thức về tiếng Nhật cho đến khi có thể sử dụng tiếng Nhật và hiểu cách làm việc tại các công ty Nhật Bản. Hiện tại trường đang đào tạo khoảng 750 bạn trẻ có nguyện vọng làm việc tại công ty Nhật Bản.

Sau một năm được đào tạo, học viên có thể lĩnh hội được tiếng Nhật cơ bản. Ngoài ra, học viên còn được đào tạo về văn hóa làm việc của Nhật như cách Chourei (báo cáo đầu ngày), cách dọn dẹp vệ sinh nơi làm việc... Sau đó, học viên sẽ đến Nhật học hỏi kỹ thuật về hàn hoặc sơn... tại các nhà máy vừa và nhỏ ở các tỉnh như Aichi trong 3 năm.

Ở Singapore hoặc Philippines, những quốc gia mà năng lực tiếng Anh của người dân cao thì việc sử dụng tiếng Anh làm ngôn ngữ chính trong công ty sẽ hiệu quả hơn. Tuy nhiên, tại các nước như Việt Nam hoặc Thái Lan, nơi mà tiếng Anh không phải là thế mạnh của họ thì có ý kiến cho rằng việc nhân viên bản địa học tiếng Nhật sẽ thuận lợi hơn cho mở rộng kinh doanh sau đó.

Theo quỹ giao lưu quốc tế thì năm 2012, số lượng học sinh học tiếng Nhật trên thế giới lên đến mức kỷ lục là 3.980.000 người. Việt Nam đang đứng ở vị trí thứ 8, tuy nhiên so với năm 1998 thì số lượng học viên tiếng Nhật đã tăng lên gấp 5 lần. Người Việt Nam đăng ký thi năng lực Nhật ngữ vượt qua con số 20 ngàn người, chiếm tỷ lệ cao nhất các quốc gia khu vực Đông Nam Á.

Hai quốc gia Việt Nam và Nhật Bản đang ở trong bối cảnh mối quan hệ kinh tế vô cùng tốt đẹp. Tổng nguồn vốn Nhật Bản đầu tư vào Việt Nam (từ năm 1988 đến năm 2012, cho các dự án được cấp phép mới) Nhật Bản là quốc gia đứng đầu với số vốn đầu tư khoảng 28,7 tỉ USD (khoảng 2.900 tỷ Yên). Trong đó tập trung ở lãnh vực sản xuất - chế tạo với nhiều tập đoàn quy mô lớn có lượng tuyển dụng nhân công lên đến hàng ngàn người như hãng Canon. Nhu cầu tuyển dụng lớn cộng thêm thu nhập hàng tháng cao hơn 50 ~ 100USD so với công việc sử dụng tiếng Anh nên doanh nghiệp Nhật Bản là điểm làm việc hấp dẫn đối với giới trẻ Việt Nam.

Ngoài ra phía Nhật Bản cũng có nhiều nỗ lực như việc hỗ trợ nguồn vốn từ cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) cho công ty Esuhai ở nội dung hỗ trợ đầu tư quốc tế với giá trị gần 200 triệu Yên. 

Việc đào tạo nhân sự ưu tú biết tiếng Nhật được công ty tư vấn giới thiệu nguồn nhân lực GA Consultants (thành phố Osaka) xúc tiến. Lớp tiếng Nhật được công ty này mở ra ở đại học Bách khoa Thành phố Hồ Chí Minh đã được sự quan tâm lớn với số lượng đăng ký tham dự cao gấp 10 lần số tuyển dụng. Giờ học mỗi ngày 8 tiếng với 20 học viên ngành cơ khí học với những tài liệu như “Project X” của đài truyền hình NHK.

Ủy viên ban chấp hành GA, ông Ando Masaaki cho biết “Tỷ lệ học lên đại học ở Việt Nam chưa đến 10%, nhưng các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Nhật bản muốn tuyển dụng học sinh ưu tú biết tiếng Nhật ngày càng gia tăng”. Ngoài ra một số trường cấp 2 và cấp 3 đã bắt đầu chọn tiếng Nhật làm ngoại ngữ chính.

Phía doanh nghiệp Nhật bản cũng tích cực tuyển dụng nhân sự biết tiếng Nhật. Công ty NTT Data Việt Nam có khoảng phân nửa trong số 170 nhân viên Việt Nam biết nói tiếng Nhật. NTT Data Việt Nam cho biết “Trong phát triển công ty con tại Việt Nam hay giao dịch với công ty Nhật Bản thì tiếng Nhật là yếu tố không thể thiếu được”. Từ hai năm trước đây, công ty thuê giáo viên về dạy tiếng Nhật cho nhân viên mới và quy định việc học tiếng Nhật là nghĩa vụ phải thực hiện và hiện tại số lượng nhân viên giao tiếp tiếng Nhật hàng ngày đã tăng lên.

Công ty Fuji Xerox đã nhanh chóng tuyển dụng 10 nhân sự biết tiếng Nhật cho nhà máy sản xuất máy phức hợp được khởi động ở Việt Nam vào tháng 11 vừa qua.

Trào lưu Hàn Quốc xoay chuyển tình thế

Trung Quốc và Hàn Quốc đang cạnh tranh tuyển dụng nhân sự nói tiếng bản xứ khốc liệt ở thị trường có nguồn nhân lực trẻ, dồi dào của Indonesia. Từ trước, doanh nghiệp Nhật Bản đã đầu tư vào Indonesia, người học tiếng Nhật, chủ yếu là học sinh cấp 3 học tiếng Nhật tại trường là môn ngoại ngữ thứ 2 đạt khoảng 870.000 người, xếp thứ 2 sau Trung Quốc. Tuy nhiên, hiện tại do ảnh hưởng của Trung Quốc và Hàn Quốc động lực học tiếng Nhật của nguồn nhân lực có vẻ giảm sút. Ở trường tiếng Nhật Gakushudo lâu đời tại Jakarta có 1.000 học viên vào năm 2010 thì hiện tại giảm chỉ còn 300 học viên. Nguyên nhân là vì sự bùng nổ trào lưu Hàn Quốc nên sự quan tâm của giới trẻ chuyển sang tiếng Hàn quốc, bên cạnh đó Trung quốc cũng thu hút giới trẻ bằng cách phái cử giáo viên bản xứ đến giảng dạy.

Giám đốc Gakushudo cảnh báo nếu chính phủ hay doanh nghiệp không đầu tư cho đào tạo nhân sự biết tiếng Nhật thì về lâu dài sẽ không có lợi cho Nhật Bản.

 Một quản lý của hãng sản xuất Nhật Bản đã nhấn mạnh rằng: “Sau khi nắm rõ tình hình kinh doanh ở nước bản địa tôi cho rằng nhân sự biết tiếng Nhật là một thế mạnh lớn. Có thể kỳ vọng nhân sự này sẽ là cầu nối để truyền đạt cách làm việc theo kiểu Nhật đến nhân viên bản địa.”

Quỹ giao lưu quốc tế, cơ quan phổ cập tiếng Nhật mở khóa học tiếng Nhật JF ở 26 quốc gia trên thế giới. Tuy nhiên nó vẫn còn chậm trễ so với học viện Khổng Tử của Trung Quốc đã có mặt trên hơn 100 quốc gia. Quỹ giao lưu quốc tế cử đi 120 đến 130 giáo viên tiếng Nhật và những chuyên gia đào tạo giáo viên trên khắp thế giới tuy nhiên cần phải có thêm những phương thức bổ sung khác. 

 “Trích Thời báo kinh tế Nhật Bản ngày 29 tháng 11 năm 2013”